De Filmklassier Casablanca heet een tijdloos document te zijn. Het is één van mijn favoriete films die ik meerdere malen per jaar bekijk. Met het verstrijken van de tijd veranderd ook mijn kijk op de film, niks ten nadele, maar een gegeven. De film werd gemaakt tussen 25 mei 1942 tot 3 augustus 1942. Dit betekende dat Humphrey Bogart destijds 43 jaar oud was en zijn tegenspeelster Ingrid Bergman 26 jaar. In de film is het gespeelde karakter van Bogart genaamd Richard Blaine 37 jaar. Inmiddels is Bogart jonger dan ik zelf ben, een vreemde gewaarwording. Dit hebben wij allemaal met 'oude' films en is eneherent aan het verstrijken van tijd. De personen in films behouden de eeuwige jeugd, althans in het collectieve geheugen. Dit maakt ze onsterfelijk, althans voor tijdgenoten en op kleinere schaal voor toekomstige generaties. De Nederlandse versies (DVD en Bluray) zijn slecht vertaald en de ondertiteling laat te wensen over. Ik denk dat de VHS versie nog de beste vertaling heeft. Een gemiste kans en dit uitgerekend met een film die bekend staat om zijn oneliners en quotes die eeuwigheidswaarde hebben. De moeder der films als het gaat om gevatte teksten. Het grote aantal karakters die in een een snel tempo worden geintroduceerd zijn interesssant en veelzijdig. Ik kan moeilijk beoordelen of dit in het begin niet verwarring geeft omdat ik deze film honderden keren heb gezien. Heeft Casablanca de tand des tijds weten te doorstaan? Als je IMDB moet geloven heeft de film momenteel de positie 50 in de top 250. Een score van 8.4 een hoge score. Dit was een jaar of tien geleden stukken hoger, inmiddels staan er veel hedendaagse films boven en deze film zal eerder dalen dan stijgen. Nu is en blijft alles een kwestie van smaak. Er zijn ook irriterende elementen, zo vind ik het bloedirritant dat Bogart elke keer het zinnetje: "Here's looking at you, kid," uitspreekt. Nog een minpunt zijn de slechte speciale efffecten als Bogart en Bergman samen in een auto door Parijs rijden waarbij duidelijk te zien dat de achtergrond een bewegende film is. Het sentiment is soms 'te' dik aangezet. Als je deze kleinigheden buiten beschouwing laat is Casablanca een geweldige film die boeiend blijft, zelfs voor degenen die niks met oude zwart-wit filmprenten hebben. Het gerestaureerde filmbeeld is kwalitatief uitmuntend en ziet eruit of dit gisteren gemaakt is. Het geluk van een filmklassieker waarbij geen geld of moeite wordt uitgespaard om deze in uitmuntende staat voor toekomstige generaties te bewaren en elke keer opnieuw naar de hedendaagse maatstaven (4K) aan te passen.

Politieke thema's, vluchtelingen, duitse bezetting en verzet.

Op internet worden soms parallellen gemaakt met de huidige vluchtelingenstroom uit Afrikaanse landen. Ik denk deze niet gepast zijn. De vluchtelingenstroom is een actueel thema en de emotie die mensen hebben voor dit onderwerp wordt snel - al is dit vaak uit politieke overwegingen - aan de Tweede Wereldoorlog gekoppeld. Een Duitse bezetting van gebieden is anders dan de migratiestromen die momenteel - voor het grootste gedeelte - op economische motieven plaatsvinden. Noch is er sprake van een bezettingsoorlog en vervolging van mensen op hun joodse afkomst. Het aantal joodse mensen in deze film is hoog. Allereerst zijn er de gebroeders Epstein die het scenario voornamelijk ter plekke schreven. De muziek van Max Steiner en de uit Duitsland gevluchte acteur Peter Lorre. Deze laatsgenoemde die ongewild met zijn vertolking van de kindermoordenaar uit M (1931) in de Duitse progagandafilm 'Der Ewige Jude' (1940) fingeerde waarbij de slechte inborst van de Joodse mensen werd gesuggeerd. Film is en blijft in welke vorm ook een krachtig manipulatief medium, maar fictie is fictie en propaganda blijft propaganda.

casablanca in het perspectief van 2021 en vermeend racisme.

De discussie over de film 'Gone with the wind' (1939) die verbannen leek te worden omdat de slavernij te positief werd voorgesteld en bij Netflix aan politieke censuur ten prooi viel.  Een eenentwintigste eeuwse politiek-correcte klopjacht die als een beeldenstorm onze westerse culturele uitingen uit onze geschiedenis wil wissen. Hierdoor indirect de geschiedenis herschrijft en ironisch genoeg mogelijke wantoestanden mee uitwist. Eendimensionale domheid die ook zijn weerslag heeft op de films van het oude Hollywood. Casablanca krijgt niet de ophef zoals andere films (denk aan de eerste geluidsfilm de 'Jazz Singer' uit 1927 met Al Jolson die zijn gezicht heeft zwart gesminkt. De film van Griffith in 'Birth of A Nation' uit 1915 is dubieus, maar wie kijkt hier heden ten dage nog na? En zet dit mensen aan tot racisme? Dat doet zelfs het kijken 'Triumph of the Will' uit 1935 niet en dat is het schoolvoorbeeld van een foute film. Een film die trouwens geen film is. Elke visie of benadering is iets dat aan beeldvorming onderhevig is en het waardeoordeel hiermee gepaard gaat is subjectief en politiek van aard. Hoe zit het dan met films met overdreven vaderlandsliefde? Of manipulatie zoals in films als 'Die große Liebe - The Great Love' uit 1942? En welke ideeën mogen dan wel en niet? Je kunt ook in anti-slavernij films een politiek correcte agenda terugzien. Het is maar net welke bril je opzet. Elke tijd en plaats heeft zijn opvattingen en visie over morele vraagstukken. Wissen is nooit een antwoord.

De acteur Dooley Wilson die in het echt geen piano kon spelen en in de film doet alsof. De documenten waar de Duitsers driftig naar op zoek waren liggen al die tijd bij zijn piano. Een ongeloofwaardig item, maar essentieel in het verhaal omdat met deze documenten een vrije aftocht mogelijk is. (Opmerkelijk omdat bekend is deze documenten gestolen zijn en dit bij de Duitse autoriteiten bekend is) Verhaaltechnisch zijn deze nodig omdat dit de inzet van alles is.

Ondanks deze insinuatie van racisme is het duidelijk dat Sam als een gelijkwaardig karakter wordt gezien. Het enige wat ik opmerkelijk vindt is dat Rick het op een akkoordje gooit om zijn cafe te verkopen en dit doet zonder hierover met zijn beste vriend Sam te overleggen. Hem als onderdeel van de inventaris overdoet. Welliswaar met een verdubbeld salaris aan een nieuwe cafe-eigenaar. Van werk naar werk. De rest van het werkzame personeel is hier niet zeker van. Het is een baangarantie die alleen Sam krijgt bij deze bedrijfsverkoop. Ik constateer wel dat de loyaliteit die Sam zelf ten tonele brengt door met Rick samen naar Marokko te gaan eenzijdig lijkt. Ik weet niet of dit bewust gekozen is aangezien het einde van de film ten tijden van de filmopname in haast en twijfel over de te kiezen afloop werd geschreven en deze twist van de plot ervoor zorgt dat Rick (Humphrey Bogart) uiteindelijk voor een groter belang dan zichzelf koos. Eigenlijk is Dooley Wilson (Sam) het karakter dat de film meer dan letterlijk kleur geeft. De film zit vol met 'echte' personages en geeft de film glans en zijn charme.  

De rol van captain Renaud (Claude Rains)

Captain Renault: What in heaven's name brought you to Casablanca?
Rick: My health. I came to Casablanca for the waters.
Captain Renault: The waters? What waters? We're in the desert.
Rick: I was misinformed.

Enige dubieusheid is er bij Captain Renaud gespeeld door Claude Rains. Hij lijkt een goedlachse schelm die diep van binnen over loyaliteit bezit, maar is tegelijkertijd iemand die misbruik maakt van zijn macht en seksuele tegenprestaties vraagt voor zijn hulp. Zijn rol is meer het indirect het hoofdpersonage Bogart beschrijven. Zijn foute gedrag raakt iets op de achtergrond en lijkt een detail. Men vergelijkt hem met Harvey Weinstein. Onzinnig natuurlijk, want dit karakter is een fictief personage en al is dit personage fout, wat maakt dit uit? Ik denk dat de commotie meer onstaat omdat dit in in het heden meer maatschappelijke actualiteit heeft gekregen. Het is niet zo dat seksueel machtsmisbruik hiermee vergoeilijkt en gepromoot wordt. Sterker, ik denk juist dat zijn vriendelijke sympathieke voorkomen in combinatie met zijn machtspositie uitgerekend representatief is voor mensen die dergelijke gedragingen tentoonspreiden. 

Duits en frans nationalisme, stelling tegen het nazisme

Nationalisme wordt door veel politici en mensen als fout gezien. Uiteraard ben ik niet blind voor de schaduwzijde van blinde adoratie uit landsbelang. Tegelijkertijd is 'Casablanca' in mijn ogen een perfect voorbeeld welke bindende noodzakelijke elementen noodzakelijk kunnen zijn om gecultiveerde agressieve tegenculturen (zoals destijds de Duitsers en het nazisme) het hoofd te kunnen bieden. Verbondenheid met elkaar zorgt voor strijdbaarheid en bereidwilligheid hiertegen weerstand te kunnen bieden. Een beter filmisch voorbeeld dan onderstaande fragment kan ik niet bedenken.

Een van de meest krachtige nationalistische scenes uit de film. Eerst de 'Wacht am Rhein' die de Duitsers ten gehore brengen en wat volgt is kleur bekennen waarbij Rick Blaine (Humphrey Bogart) overduidelijk een knikje geeft voor akkoord naar zijn muzikale personeel om het Franse volkslied de 'La Marseillaise' ten gehore te brengen.

Het heden